Sunuş,
Basın yayın işleri ortaya çıkışından bugüne yasaların düzenlediği bir alan.
Basın ve iletişim içeriği ile ekonomik ve idari gücü birey ve toplum üstünde etkili kamu düzeninin oluşması gelişmesi ve devam ettirilmesi sürecinde etkili.
Ekonomik gelişme ve üretimin, pazarın piyasanın oluşması ve düzenlenmesinden de özellikle sanayileşme ile birlikte basın yayın yoluyla olduğu aşikar bir durum.
Bugün algı yönetimi, daha önce kamuoyu, daha da önce efkar-ı umumiye gibi farklı isimlendirilen genel düşüncenin oluşması yönlendirilmesi ve gelişmesinde basın yayın iletişim alanı önemi ile bağlantılı olarak yasalarla düzenlenmiş.
Basının gücü ve önemi kurumsal gelişmesi yasal düzenlemenin kapsamını ilgili kurum sayısını artırmıştır. İlk yasal düzenleme 1864 tarihli Matbuat nizamnamesidir. Bu nizamnamenin en ilgi çeken ve kamu otoritesinin basının önemini anladığı gösteren maddesi “matbuat kanun dairesinde serbesttir” hükmüdür.
Siyasal sistemlerin gelişmesi, fikri gelişimin siyasal organizasyon ve ekonomik gelişmenin birlikte olduğu hak ve hürriyetler konusu nedeniyle basın ve basın özgürlüğü tüm yasaların düzenlenmesinde temel olan anayasa eski ismiyle teşkilatı esasiye de yer almış.
Bu süreçte Gazete ve mecmular ve gazeteciler ve yayıncılar kişisel ve mesleki bir olarak önem kazanmışlar.
Gazetenin kelime kökeni olarak küçük para biriminin adından gelmektedir. Bu para karşılığı alınan tek yapraklı çoğu ticaretle ilgili bilgilerin yer aldığı bülten ilk gazete örneği olarak nitelenir. Öncesi ise duvar bültenleridir.
Gazetenin ortaya çıkmasında kağıt üretiminin artışı basım araçlarının gelişimi de önemli… Basım sanayi ile birlikte kitap dergi yayıncılığı da gelişmiş önemli bir iş kolu olarak çıkmış bu süreci kütüphaneciliğin gelişimi tamamlamıştır.
Basım ve dağıtımın ilerlemesi fikri gelişim ile birlikte ticari estetik ve ticari iletişime ambalaj etiket sanayiinin günümüz matbaacılığının ortaya çıkışını sağlamıştır.
Bu gelişimi matbaaların yayın evlerinin siyasal ve ticari merkezlerin yakınında gelişmesi ile görürüz. Babı-ali Devletin büyük kapısı yanısıra matbaaların ve yayınevlerinin de merkezi olmuştur. Ankara’nın siyasal otoritesinin gelişmesi Ankara Rüzgarlı sokak olgusunu ve Ankara yayıncılarını ortaya çıkardı. Aynı süreç yerel ekonomi ve ilanlarla yerel gazeteler de ortaya çıktı.
Basım kapasitesinin artışı, yol ağı dağıtım organizasyonları Türkiye’de basını merkezileştirdi. Aynı süreci genel ekonomi için de söyleyebiliriz.
Önce radyo sonra sinema, TV. Yayıncılığı, günümüzde internet vs. yeni bir iletişim ortamı dolayısıyla da yeni düzenlemeler ve yeni bir iletişim imkanını oluşturdu.
Bu gelişim sürecine yasa ve mevzuat düzenlemeleri eşlik etti. Yazılı görsel ve elektronik basını, yayınları, işletmeci ve çalışanları ilgilendiren bir mevzuat bütünü oluştu.
Son olarak kişilerle ilgili bilgilerin toplanması ve saklanması, düzenlenmesi ve bu bilgilerden yararlanılması farklı gruplara farklı İletilerin gönderilmesi verilerden ticari fikri siyasi yarar elde edilmesi, veri sahipliğinin, nelerin kişisel veri olduğunun belirsizliği nedeniyle yeni bir düzenleme alanı oluştu.
Bu alanın oluşumunda;
Basım yayın işletmeleri ve meslek mensupları olarak anayasadan başlayarak Basın Kanunu, Matbaalar Kanunu, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, Marka Patent Kanunu ve Ceza Kanunu’nun ilgili maddeleri ve bunlara bağlı yönetmeliklerin muhatabıyız.
Ayrıca yeni yasal düzenlemeler yayınlanacak yönetmeliklerin çok geniş bir alanı kapsayan basın sektörü içinde sektörel teknik yayınların varlığını ve gelişmesini olumsuz etkilememesi açısından dikkatle takip edilmesi gerekiyor.
Bu takibin gerekliliği son olanak Derleme yasası ve derlemeye teslimat süreci ile ortaya çıktı.
SEYAD Yönetim Kurulu Aralık ayı toplantımızda; Konu ile ilgili yasa ve yönetmelikleri toplayıp siteye koyma ve konu ile ilgili hazırlanan metinleri çeşitli ortamlarda değerlendirme kararı aldık.
Bu çalışma sırasında PR şirketlerinin faaliyetleri ve yaydıkları haberlerle ilgili bir düzenleme olmaması da dikkat çeken bir durum.
Diğer taraftan mevcut yasa ve yönetmeliklerin hazırlanışı sırasında alanın genişliği nedeniyle birbiriyle uyumlu olmayan hüküm ve özellikle uygulamalara rastlamaktayız.
Bunlardan biri olarak ilk çalışmada Derleme Kanunu ve yönetmeliği bir örnek olarak ele alınacaktır. Emniyet Müdürlüğü basın bürolarına verilen süreli yayın beyanı, basılı nüsha teslimi ilgili makamın C. Savcılığı olarak değişmesi sonunda ve derleme yönetmeliğinde yapılan son düzenleme ile dijital kopyaları da kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Diğer yandan ISBN ve ISSN uygulaması doğrudan sektörel yayınları kapsamasa da Kütüphaneler Genel Müdürlüğü’nü, dolayısıyla Kültür Bakanlığını devreye sokmuştur.
Üyelerimizin bilgi sahibi olması gereken yasalar aşağıda aktarılmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
Basın Kanunu (no.5187)
Matbaalar Kanunu (no.5681)
Türk Ceza Kanunu (no.5237)
Basın Yoluyla İşlenen Suçlar Kanunu (no.4454)
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (no.5846)
Marka Patent Kanunu (no.8625)
Basın İlan Kurumu Kanunu (no.195)
- Vahit Mahmatlı
SEYAD Yönetim Kurulu Başkanı